ز- وفایینیا/ با همکاری پزشک آنلاین: شاید تاکنون افرادی را که دچار غش یا تشنج میشوند، دیدهاید. این بیماران بیهوش شده، هر جایی که باشد میافتند و گاه به دلیل افتادن ناگهانی مجروح میشوند. بعضی از این بیماران قبل از حمله نشانههای هشدار دهندهای دارند ...
این هفته در خدمت سرکارخانم دکتر اکرم منتظر الظهور، مشاور و روانپزشک به بررسی بیماری صرع از بعد روانشناختی به گفتگو مینشینیم.
آیا بیماری صرع را میتوان جز بیماریهای روانی برشمرد؟ در خصوص حملات نیز توضیح بفرمایید:
این بیماری اگرچه جزو بیماریهای روانی به شمار نمیرود اما میتواند مشکلاتی را برای بهداشت روان خانوادهها و نوجوانان فراهم آورد. صرع نشانه یک اختلال مغزی است، وقتی صرع در کودکان و نوجوانان شروع میشود، معمولاً مغز طبیعی است و ضایعه مشخصی را نشان نمیدهد. تنها گروهی از سلولهای مغزی تخلیههای الکتریکی غیرطبیعی انجام میدهند که به نقاط دیگر و سرتاسر مغز منتشر شده ایجاد تشنج میکند. صدمههای مغز هنگام تولد یا بعد از آن میتواند موجب صرع شود. در کل حملات بیماری ممکن است روزی یک تا چند بار رخ دهد و گاهی هفتهای یک یا دو بار یا هر ماه یک بار اتفاق بیفتد و زمانی نیز نامنظم و یا سالی یک بار تظاهر نماید. حمله ممکن است در خواب، در تنهایی هنگام قدم زدن و یا در حین رانندگی صورت گیرد. بنابراین حمله میتواند در هر زمان هر مکان و در هر موقعیتی ایجاد شود. بدین صورت که: حرکاتی به طور مرتب در دست و پا پیدا میکنند که حدود یک الی دو دقیقه طول میکشد. اغلب دهانشان کف میکند، صداهای نامفهومی از دهانشان خارج میشود زبان و داخل لب را گاز گرفته، خون جاری میشود و بیاختیار ادرار پیدا میکند. این ناراحتی حدود چند دقیقه الی چند ساعت طول میکشد و نشانههای دیگر هم نظیر سردرد، استفراغ، خواب آلودگی، لکنت زبان، ضعف و فلج اندامها به دلیل حمله به وجود میآید.
در خصوص علل بیماری بیشتر توضیح بفرمایید:
اگر صرع برای اولین بار بعد از سن 20 سالگی ظاهر میشود دلایلی نظیر ضایعات مغزی، خونریزی داخل جمجمه، تومور و ضایعات ناشی از مصرف طولانی الکل یا مسمومیت دارویی عامل آن است. تشنج، تب و عفونتهای مغزی هم میتوانند ایجاد صرع نمایند(بیشتر در کودکان). بعضی از کودکان به هنگام تب بالا دچار تشنج میشوند به این حالت تشنج تب میگویند، گرچه این تشنج «صرع» نیست اما باید دانست که هر تشنجی را میبایست به پزشک ارجاع داد. هر حملهای میتواند باعث صدمه مغزی بیمار شود. در صرعهای طولانی بیمار به سمت بیماری روانی و یا پیشرفت روانی سیر میکند.
آیا صرع درمان قطعی دارد؟ رژیم غذایی مناسب این بیماران چیست؟
صرع قابل درمان و کنترل است. این بیماران باید داروهای خود را مرتب مصرف کنند و حتی برای یک روز هم نباید فراموش شود. لازم است دارو مدت 3 الی 5 سال تحت نظر پزشک متخصص مصرف شود تا نتایج رضایت بخش حاصل شود. محدودیت کاری و رژیم غذایی خاصی برای صرع وجود ندارد. تنها در اوان بیماری و تا زمانی که هنوز حملات کنترل نشده، سفارش میشود بیمار نزدیک آتش و آب و ماشینهای سنگین، کار یا رانندگی نکند، در بلندی مشغول به کار نشود، همچنین به علت خواب آلودگی ناشی از مصرف برخی داروها از کار کردن با ماشین آلات دقیق و خطرناک پرهیز کند. گفتنی است بیماران صرعی نباید از غذاهای باطبع سرد استفاده کنند، میوهها و غذاهایی نظیر: خیار، کاهو، غذاهای کنسرو شده(سوسیس، کالباس و ...) گوجه فرنگی، ترشیجات و غیره بالعکس از مواد غذایی که باعث افزایش سطح قند خون میشوند و دارای قندهای سالم و طبیعی هستند مثل عسل، خرما، ماهی و غیره استفاده نمایند. چرا که با کاهش قند خون امکان حملات بیشتر میشود.
ضمن تشکر در پایان بفرمایید اقدامات و کمکهای اولیه در تشنج چیست و در برخورد با حمله بیماران صرعی چه کارهایی را نباید انجام داد؟
کمکها و اقدامهای اولیه: فضای اطراف بیمار را خلوت کرده، لوازم و اشیاء سخت و خطرناک را دور نمایید به شکلی که به بیمار صدمهای نرسد، بیمار به پهلو(ترجیحاً به راست) خوابانده شود به شکلی که آب دهانش باعث خفگی او نشود. به همه حالت ها و حرکتهای بیمار به خصوص در چشمها، صورت و دهان و اندامها توجه کافی شود تا بعداً بتوان نوع حمله را برای پزشک گزارش نمود. اگر حمله بیش از ده دقیقه طول کشید حتماً اقدام به کمک گرفتن از پزشک صورت گیرد. اما در چنین مواقعی چه نباید کرد. اشیاء سفت را بین دندانهای بیمار قرار ندهید، فک بیمار را به زور باز نکنید، در این مورد به سفارشهای غلط اطرافیان توجه نکنید. اندامهای بیمار را سفت نگیرید، مانع دست و پا زدن وی نشوید. دست و پای خود را گم نکرده و فوراً به دنبال دارو، دکتر و تزریق نروید اغلب بیمار خودش خوب میشود. از خوراندن مایعات و یا مواد غذایی به بیمار خودداری نمایید. برای چنین بیمارانی ارجاع به اولین مرکز بهداشتی درمانی کافی است. بیمار صرعی همانگونه که قبلاً ذکر شد نباید با وسایل دقیق و خطرناک مشغول فعالیت شود.